“5) (3239 sayılı kanunun 20'nci Maddesiyle eklenen bent) (1.1.1986 tarihinden geçerli olmak üzere) Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami on gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır. (*) (**)” yazmaktadır. 25.12.2003 tarih ve 5035 sayılı bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkındaki kanunun 48.maddesinde bu on günlük süre 7 güne indirilmiştir.

 

01.01.1981 tarihinden itibaren V.U.K.’nun “Fatura ve Fatura Yerine Geçen Vesikalar” arasında ismi geçen SEVK İRSALİYESİ, “faturanın şekli” başlıklı 230 uncu maddesinin 5’inci bendi; Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası (3239 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle değişen ve 01.01.1986 tarihinde yürürlüğe giren şekli) ile aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir,  “ Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurması şarttır.

Kural olarak, fatura bulunsun veya bulunmasın mal harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburiyeti bulunmaktadır. Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi anında düzenlenmiş olsa dahi faturada malın teslim tarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevk irsaliyesi de düzenlenecektir.

 

            Vuk MADDE 240- (2365 sayılı kanunun 41 inci maddesiyle değişen şekli) (1.1.1981 tarihinden geçerli olmak üzere) Taşıma işletmeleri ile otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerleri 4369 sayılı Kanunun 81/A-10 maddesiyle değişen ibare) 1.1.1999 tarihinden geçerli olmak üzere) Kazancıbasit usulde tespit edilenler dahil (1) aşağıda yazılı belgeleridüzenlemek zorundadırlar.

            A) Taşıma irsaliyeleri: Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzelkişiler naklettikleri eşya için, 209 uncu madde yazılı bilgilerle, sürücünün ad ve soyadı ve aracın plaka numarasını ihtiva eden ve seri ve sıra numarası dahilinde teselsül eden irsaliye kullanmak zorundadırlar. Bu irsaliyenin bir nüshası eşyayı taşıttırana, bir nüshası eşyayı taşıyan aracın sürücüsüne veya kaptanına verilir ve bir nüshası da taşımayı yapan nezrinde saklanır. Bu bent hükmü nakliye komisyoncuları ile acenteleri de kapsar.

 

Komisyoncu vasıtasıyla yapılan işlemlerin hukuki mahiyeti ve özellikleri Borçlar Kanunu’nun 416 – 430. maddelerinde düzenlenmiştir.

MADDE 416 – Alım ve satım işlerinde komisyoncu, ücret mukabilinde kendi namına ve müvekkili hesabına kıymetli evrak ve menkul eşya alım ve satımını deruhte eden kimsedir.

MADDE 430 – Malzemesi iş sahibi tarafından verilmek suretiyle imal edilecek menkul eşya hakkındaki komisyon işleri, eşya misli şeylerden olmasa da, alım ve satım komisyonu hükmündedir.

 

Buna göre emtianın satılmak üzere bir komisyoncuya (Konsinye) gönderilmesi halinde, “konsinye amaçlı teslim edilmiştir” ibaresi yazılmak suretiyle sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. Burada sevk edilen malın faturası, V.U.K.’daki 7 günlük süreye bağlı olmaksızın, komisyoncu (konsinye) tarafından satıldığı (alıcısına teslim edildiği) zaman düzenlenecektir.

 

            Yukarıda yazılanlardan anlaşılacağı üzere sevk irsaliyesi bir malın miktar itibariyle hareketlerinin izlenmesini, taşıma irsaliyesi ise mal sahiplerini değil de bir ücret karşılığında eşya taşıması yapan kişilerin gelirlerinin kontrol edilmesi amacını taşımaktadır. Bir malın aracı nakliye firması ile nakil ettirilmesi halinde hem malı gönderen tarafından sevk irsaliyesinin düzenlenmesi hem de taşıyan tarafından taşıma irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Denetim ve kontrollerde her ikisinin de taşıtta bulunması gerekmektedir.

Bütün bunlardan sonra faturanın ne zaman düzenlenmesi gerektiği hususuna gelince; fatura sevk yada taşıma irsaliyesi bulunsun bulunmasın vuk 231/5 gereğince malın veya hizmetin tesliminden en geç 7 gün sonra düzenlenmek zorundadır. Bu süre içerisinde düzenlenmemiş faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.Faturanın düzenlenmemesi halinde ise 160,00 tl den az olmamak üzere faturaya yazılması gereken yada yazılmış olan tutarın %10’u tutarında özel usulsüzlük cezası kesilir. Bir belge için 7.600,00 tl’yı aşamaz. Bu şekilde kesilen cezaların toplamı bir takvim yılı içerisinde 76.000,00 tl’yı geçemez. Nakliye esnasında taşıtta bulundurulması gereken belgelerden sevk ve taşıma irsaliyelerinin bulunmaması halinde de her bir belge için 160,00 tl özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak birden fazla yere mal teslimi yapılması halinde tek bir irsaliye düzenlenerek alıcı kısmına ekli listedeki muhtelif müşteriler yazılması mümkün olup irsaliye ekine müşterilerin dökümü yapılabilir.

 

            Sevk irsaliyesinde malın teslimi kesin olup sevk irsaliyesinin düzenlenmesinden itibaren 7 gün içerisinde faturasının düzenlenmesi gerekmektedir. Bu süre ay sonlarında ayın sonuna ne kadar kalmışsa o kadar gündür. Örneğin ayın 26’sında bir malı sevk eden firma bu malın faturasını en geç 4 gün sonra ayın 30’nda düzenleyecektir. İdarenin görüşü bu yönde olmasına rağmen yargı kararı kanun maddesi uyarınca 7 gün sonra düzenlenerek bir sonraki ay içerisinde fatura edilebileceği yönündedir. Malın satılmak üzere sevki gerçekleşmiş sevk irsaliyelerinin 7 gün içerisinde fatura edilmesi gerektiğinde her hangi bir ihtilaf yoktur.